Ciężki schron bojowy nr 5 z Chorzowa jest chyba najbardziej znanym obiektem Obszaru Warownego „Śląsk”. Znajduje się bowiem przy ul. Katowickiej 168, czyli jednej z najbardziej ruchliwych tras łączących Katowice z Bytomiem i jest doskonale widoczny z okien samochodu.
Schron przy ul. Katowickiej - część Punktu Oporu „Łagiewniki”
Chorzowski schron to część tzw. Punktu Oporu „Łagiewniki” i miał chronić to osiedle (dziś dzielnicę Bytomia). Budowa tego punktu oporu rozpoczęła się w 1936 i aż do wybuchu II wojny światowej wzmacniano jego poszczególne odcinki.
- Obiekt jest dwukondygnacyjny, połączony dwoma wyłazami zaopatrzonymi w stalowe drabinki do wspinania. Na jednej i na drugiej kondygnacji jest po siedem pomieszczeń. Wejście do schronu było najpierw zagrodzone tzw. kratą przeciwszturmową i chronione przez strzelnicę rkm-u. Dopiero dalej, za załamaniem korytarza znajdowały się dwudzielne drzwi pancerne, które szczelnie zamknięte chroniły obiekt przed atakiem gazowym – czytamy na stronie Stowarzyszenia Pro Fortalicium.
W 2001 r. Stowarzyszenie na Rzecz Zabytków Fortyfikacji Pro Fortalicium przygotowało projekt zagospodarowania schronu przy ul. Katowickiej, a miasto zabezpieczyło go przed dalszą dewastacją. Dwa lata później rozpoczął się remont bunkra, a obiekt pierwszy raz udostępniono szerszej publiczności 31 sierpnia 2003 r.
Od 16 marca 2021 r. ciężki schron bojowy nr 5 w Chorzowie, wraz z najbliższym otoczeniem, został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego pod numerem A/765/2021.
Schron w Maciejkowicach jest remontowany
Kolejny ciężki schron bojowy z Chorzowa wpisany ostatnio do rejestru zabytków województwa śląskiego (pod numerem A/784/2021) znajduje się w Maciejkowicach przy ul. Głównej. Stanowił on element Grupy Bojowej „Maciejkowice” Obszaru Warownego „Śląsk”.
- W interesie społecznym jest zachowanie dla przyszłych pokoleń najcenniejszych, najbardziej wartościowych dóbr kultury, które w największym stopniu dokumentują przeszłość, świadczą o tożsamości regionu – czytamy w uzasadnieniu decyzji Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach.
Schron bojowy z Maciejkowic jest w dobrym stanie, a obecnie jest remontowany przez Stowarzyszenie Pro Fortalicium.
Schron dowodzenia w Chorzowie
Na Górze Wyzwolenia (Redena) w Chorzowie znajduje się także schron dowodzenia Obszaru Warownego „Śląsk”, który do rejestru zabytków województwa śląskiego został wpisany już w 2015 roku (pod numerem A/454/15). To jedyny w kraju tego rodzaju obiekt, tak duży i dobrze zachowany.
- Schron dowodzenia to dwukondygnacyjny obiekt z charakterystycznym, wysuniętym skrzydłem ściany tylnej. Wybudowano go celowo w odległości kilku kilometrów od polskiej linii obronnej i ówczesnej polsko-niemieckiej granicy. Ze względu na jego przeznaczenie posiada wiele oryginalnych rozwiązań, niespotykanych w innych obiektach śląskich fortyfikacji – informuje Stowarzyszenie Pro Fortalicum.
Obiekt przez lata ulegał dewastacji, a w latach 90. ubiegłego wieku wejście do niego zamurowano i zasypano. W 2009 r. władze Chorzowa podjęły decyzję o jego remoncie i w grudniu 2012 r. został udostępniony dla zwiedzających.
Schrony wpisane do rejestru zabytków
Do rejestru zabytków województwa śląskiego wpisano w ostatnich dniach także inne schrony bojowe Obszaru Warownego „Śląsk”, to: ciężki schron bojowy nr 52 w Dobieszowicach, ciężki schron bojowy nr 39 znajdujący się w świętochłowickim Parku Heiloo, lekki polowy schron piechoty w Wyrach oraz dwa ciężkie schrony bojowe w Piekarach Śląskich – przy ul. Partyzantów oraz ul. Przyjaźni.
Jednocześnie Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach rozpoczął procedurę wpisania do rejestru zabytków trzech kolejnych obiektów OW „Śląsk”. Dwa z nich to schrony bojowe znajdujące się w Bytomiu – w Kolonii Zgorzelec oraz w rejonie ul. Spacerowej w Łagiewnikach.
Śląska Linia Maginota
W latach międzywojennych przez górnośląską aglomerację przebiegała granica polsko-niemiecka. Do jej obrony zbudowano system fortyfikacji – Obszar Warowny „Śląsk”, zwany śląską Linią Maginota. Fortyfikacje rozciągają się na odcinku około 60 km – od Przeczyc na północy, po Wyry na południu.
Obszar Warowny „Śląsk” budowano w latach 1933 – 1939. Składało się na niego w sumie około 180 obiektów, takich jak: schrony, tradytory artyleryjskie, fortyfikacje polowe, koszary czy magazyny. Ta linia umocnień nie spełniła jednak swojej roli w wojnie obronnej w 1939 r., podobnie jak niecały rok później francuska Linia Maginota. Ta śląska linia obronna nie została zaatakowana frontalnie, a już 2 września 1939 r., ze względu na położenie taktyczne, jednostki Wojska Polskiego wycofano ze Śląska.
Obecnie dziesięć schronów tej śląskiej „Linii Maginota”, w zdecydowanej większości znajdujących się pod opieką Stowarzyszenia na Rzecz Zabytków Fortyfikacji, jest udostępnionych do zwiedzania.
fot. Stowarzyszenie na Rzecz Zabytków Fortyfikacji Pro Fortalicium
